3. Η ΝΕΩΤΕΡΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΖΩΗΣ ΑΝΤΙΘΕΤΗ ΜΕ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ... του Αθανάσιου Μιχαλόπουλου

Γράφει ο Αθανάσιος Μιχαλόπουλος:

Η φιλοσοφία του πνεύματος του διαφωτισμού χαρακτηρίζει απόλυτα τις προθέσεις του νεωτερικού καπιταλισμού που θεοποιεί την τεχνολογία και την επιστήμη. 

Αυτό διαφαίνεται καθαρά στον τρόπο που προσλαμβάνει τον κόσμο και τον άνθρωπο. Πώς το πετυχαίνει; Απομυθοποιεί τον κόσμο. Τον "ξεμαγεύει", τον αποϊεροποιεί δηλαδή. Ο αρχαιοελληνικός κόσμος, ο "πλήρης θεών", με τίποτα δε θα μπορούσε να επιτρέψει την εργαλειακή του αποπομπή. 

Επίσης απομυθοποιεί το υποκείμενο (το άτομο και τις πράξεις του). "Σφάζει" τους θεούς του, ώστε να απελευθερωθεί και να μεγαλουργήσει το τεχνολογικό πνεύμα. Το πιο σημαντικό βήμα είναι ότι σκοτώνει το χριστιανικό θεό, γιατί αν η βασιλεία του είναι "μέσα" μας, το ενδιαφέρον να κυριαρχήσουμε έξω μας είναι κυριολεκτικά ευνουχισμένο.

Και οι δύο αυτές προϋποθέσεις, η "απομυθοποίηση" του κόσμου και του υποκειμένου, αποτελούν ήδη πραγματικότητα: φτιάξαμε έναν παγκόσμιο πολιτισμό αδέσμευτο έναντι των "μεταφυσικών" νοηματοδοτήσεων του κόσμου και του υποκειμένου. Ο πολιτισμός αυτός νίκησε όλες τις μεταφυσικές υποστάσεις των προνεωτερικών μορφών κοινωνικότητας, ενώ ο ίδιος δεν πιστεύει σε τίποτα που να τον υπερβαίνει. Τα μαύρα λάβαρα, που μαρτυρούν τη σφαγή των θεών, είναι ήδη καρφωμένα στο στερέωμα. Ο κόσμος έγινε κάτι ουδέτερο: άψυχη μάζα και ενέργεια. Ο άνθρωπος είναι τώρα ο μοναδικός αληθινός Ανθρωποθεός. Η ιστορία είναι η βίβλος της αποκάλυψής του.

Αναφέρω ένα απόσπασμα από το γεροντικό που χαρακτηρίζει τον παραδοσιακό ελληνικό άνθρωπο από την κλασσική εποχή ως την επανάσταση του 21' :

"Ο άνθρωπος του κόσμου τούτου βιώνει μια κόλαση, την αποξένωση του ανθρώπου από άνθρωπο όπως ακριβώς κάνουν τέσσερα άτομα σε ένα κελί, όταν κάθονται πλάτη με πλάτη, επειδή δεν αναγνωρίζουν την παρουσία του άλλου, δεν επικοινωνούν μεταξύ τους ούτε επιδιώκουν κάποια επαφή με τους διπλανούς τους". Ο Σαρτρ το αναφέρει επιδεικτικά: "κόλαση είναι ο άλλος".

Το αντίθετο συμβαίνει με την ελληνική κοινωνικότητα. Κόλαση για το ελληνικό άτομο είναι η αδυναμία αλληλοπεριχώρησης των προσώπων, δηλαδή η απουσία επαφών μεταξύ τους. 

"Στην κόλαση δε βλέπει ο ένας το πρόσωπο του άλλου, ενώ είναι πολύ κοντά".

Κόλαση είναι η τεχνητή μη ορατότητα του προσώπου του άλλου, επειδή διαμεσολαβούν απρόσωπα συστήματα μεταξύ τους: ο απρόσωπος πλησίον.

Για τον ελληνικό κοινοτικό τρόπο ζωής λοιπόν, παράδεισος είναι η κοινωνία σχέσεων των ανθρώπων μεταξύ τους, το αντίθετο σε σχέση με τον νεωτερικό τρόπο ζωής ο οποίος είναι "κόλαση". 

Το δράμα του νεωτερικού ανθρώπου μπορεί κανείς να το προσλάβει και στην ψυχαναλυτική θεωρία και πράξη του Φρόυντ, του πατέρα της μοντέρνας ψυχολογίας. Η απρόσωπη σχέση αναλυτή-αναλυόμενου είναι η βάση της ψυχαναλυτικής θεραπείας: ο ασθενής ξαπλωμένος στο ντιβάνι και ο γιατρός τοποθετείται πίσω του, ώστε να μη βλέπει ο ένας το πρόσωπο του άλλου. Η σχέση τους είναι πραγματική, αλλά τεχνητή. Όχι αληθινή. Δεν ανασύρει το Πρόσωπο από τη λήθη. Ο Φρόυντ ουδέποτε στη ζωή του είδε ψυχωσικό άρρωστο, ψυχανέλυε μόνο τα "απομνημονεύματα" του ψυχωσικού και αυτό γιατί ο ίδιος ήταν ένα νευρωτικό άτομο που έτρεμε την τρέλα (είναι χαρακτηριστικό ότι η λέξη φόβος δεν υφίσταται στο ψυχαναλυτικό λεξικό!). 

Προσέξτε ότι το νεωτερικό αυτό πνεύμα του απρόσωπου έχει ποτίσει για τα καλά κάθε πτυχή του δυτικού ανθρώπου. Στην καθολική εκκλησία, για παράδειγμα, ο εξομολογητής παρατηρεί αθέατος πίσω από το καφασωτό, το παραβάν. Η σχέση μεταξύ τους είναι απρόσωπη.... Στην ορθόδοξη παράδοση αντίθετα η εξομολόγηση γίνεται πρόσωπο με πρόσωπο, κάτι που αποτελεί γνώρισμα του ελληνικού πνεύματος της αμεσότητας της "αρχαίας εκκλησίας του δήμου", το οποίο παραμένει αναλλοίωτο στις δομές της εκκλησιαστικής παράδοσης που αγνοούν πολλοί σύγχρονοι Έλληνες.....