41. Ο ΤΡΙΤΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΣΤΑ ΔΕΣΜΑ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ του Τίτου Χριστοδούλου

«Το χρέος είναι ένα πανίσχυρο όπλο. Διασφαλίζει πρόσβαση στις πρώτες ύλες και την υποδομή των πτωχότερων λαών στις φθηνότερες δυνατές τιμές» - Susan George

Προσθήκη λεζάντας

του Τίτου Χριστοδούλου

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και η Διεθνής Τράπεζα συστάθηκαν τον Ιούλιο του 1944 σαν μέρος της Συνδιάσκεψης του Bretton Woods. Σκοπός τους ήταν η κανονιστική ρύθμιση της παγκόσμιας οικονομίας και η διευκόλυνση του παγκόσμιου εμπορίου, με την αποφυγή, κυριώτερα, επιστροφής στις προστατευτικές πολιτικές που είχαν ακολουθήσει και επέτειναν την Μεγάλη Ύφεση του 1929. Πιο συγκεκριμένα, το ΔΝΤ θα επέβλεπε τις σταθερές ισοτιμίες και την μετατρεψιμότητα του συναλλάγματος και θα ενεργούσε σαν δανειστής υστάτης προσφυγής. Η Διεθνής Τράπεζα θα ήταν κυριώτατα ένα πιστωτικό ίδρυμα.  Και οι δύο οργανισμοί, που μετά από πιεστική Αμερικανική απαίτηση εδράστηκαν στις ΗΠΑ, οργανώθηκαν έτσι ώστε να διασφαλίζουν την Αμερικανική μεταπολεμική κυριαρχία και μπορούν να θεωρηθούν ως ένας από τους μηχανισμούς με τους οποίους ο Αμερικανικός ιμπεριαλισμός κινήθηκε να καταλάβει το κενό που άφησε η κατάρρευση των ευρωπαϊκών αυτοκρατοριών μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η οικονομική ανάκαμψη της Ευρώπης μετά το 1950 έστρεψε την προσοχή των δύο ιδρυμάτων στον Νότο, στις πτωχότερες χώρες του Τρίτου Κόσμου.

Ενεργούν σαν μηχανισμοί διάσωσης της πιστοληπτικής ικανότητας των υπό μόνιμη χρεωκοπία υπερχρεωμένων κρατών του Τρίτου Κόσμου,στην ουσία, όμως, συντελώντας την περαιτέρω βύθισή τους στο χρέος με ληστρικούς όρους που είναι στην απόλυτη διάκρισητων πιστωτών. Να υπογραμμισθεί εδώ ότι η πιο υπερχρεωμένη χώρα του πλανήτη, οιΗΠΑ, το εξωτερικό δημόσιο χρέος της οποίας φτάνει τα 8 τρισεκατομμύρια δολάρια(την 31^η Δεκεμβρίου του 2004), το χρέος των οικοκυριών της τα 8,4 τρισεκατομμύρια και το δημοσιοοικονομικό της έλλειμμα το 2004 στα άνευ προηγουμένου 666 δις ή 6% του ΑΕΠ (έναντι συνολικού εξωτερικού χρέους του Τρίτου Κόσμου γύρω στα 2 τρις), όχι μόνον δεν υφίστανται τους περιοριστικούς ελέγχους τέτοιων ιδρυμάτων αλλά και οι ΗΠΑ χαίρονται το μοναδικό στην ιστορία προνόμιο να ορίζουν αυτές τους όρους με τους οποίους ο υπόλοιπος κόσμος χρηματοδοτεί το χρέος τους. Περιλαμβάνεται εδώ κι ο Τρίτος Κόσμος με τα δυσβάσταχτα τοκοχρεολύσια του πάντα πληρωνόμενου και ποτέ αποπληρώσιμου χρέους του :  αυτό που εννοείται με τον όρο «βιώσιμο χρέος», δηλαδή χρέος στο διηνεκές. Δηλαδή, σε δολάρια, με τη μορφή αγοράς Αμερικανικών χρεωγράφων με επιτόκιο γύρω στα 3% όταν αυτό που ορίζεται για τα χρέη του Τρίτου Κόσμου φτάνει και τα 18%.

Κι οπωσδήποτε, οι ΗΠΑ δεν θα υποβάλουν τον εαυτό τους στην σκληρή περιοριστική «κούρα» που μέσω του ΔΝΤ και της Διεθνούς Τράπεζας επιβάλλουν στις χρεώστιδες χώρες του Τρίτου Κόσμου που αναλαμβάνει η οικονομική επιστασία των αμερικανοκίνητων αυτών ιδρυμάτων. Δηλαδή, τα τιμωρητικά, και όπως θα δούμε, αφαιμακτικά των πόρων των πτωχών χωρών Προγράμματα Δομικών Προσαρμογών («Structural Adjustment Policies»,SAP) που στην ουσία καθιστούν τις χώρες του Τρίτου Κόσμου ξέφραγο αμπέλι στην άλωσή τους από τηνεπέλαση ενός ανελέητα ισοπεδοτικού για την ευημερία των λαών τους νεοφιλελευθερισμού  και την ληστρική εξαγορά, στα τζάμπα σχεδόν, των πόρων τους.

Το Χρέος του Τρίτου Κόσμου και τα Προγράμματα Δομικών Προσαρμογών SAP

 Η κρίση του χρέους του Τρίτου Κόσμου ήταν το αποτέλεσμα μιας συρροής παραγόντων (ή σχεδιασμών αν προτιμάτε) στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Έναυσμα κατ’ αρχάς, ήταν η πετρελαϊκή κρίση με τον τετραπλασιασμό της τιμής του πετρελαίου στις αρχές της δεκαετίας και η οποία είχε σαν αποτέλεσμα να κατακλυσθούν οι αραβικές χώρες από δολάρια σε αναζήτηση επενδυτικής στέγης.  Τα κεφάλαια αυτά κατέληξαν στις Δυτικές Τράπεζες που τελικά τα ανακύκλωσαν δανείζοντας με εντυπωσιακά επικερδείς για τη Δύση όρους τις χώρες του Νότου, οι οποίες και είχαν αναθαρρήσει ότι θα ακολουθούσαν και τα δικά τους καρτέλ στην άνοδο της τιμής των βασικών πρώτων υλών που εξήγαγαν στην Δύση.   Αλλά, από την Δύση ήρθε ο λογαριασμός για την πληρωμή των δικών της οικονομικών προβλημάτων. 

Και πρώτα, η άνοδος της τιμής του πετρελαίου που επιδείνωσε δραματικά το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ, δημιουργημένο από τον πόλεμο του Βιετνάμ που για πρώτη φορά μετέτρεψε τις ΗΠΑ από πιστώτρια μέχρι τότε χώρα σε οφειλέτρια. Ακολούθησε η υποτίμηση του δολαρίου, η άνοδος των επιτοκίων και η αγωνία των χωρών του Τρίτου Κόσμου να εξασφαλίσουν κεφάλαια για την πληρωμή του πετρελαίου που εισήγαγαν καθώς και την αποπληρωμή των χρεών τους.  Το δεύτερο πετρελαϊκό σοκ, του 1979, ήταν το άχυρο που έσπασε την καμπούρα του Τρίτου Κόσμου. Η κρίση των χρεών του Τρίτου Κόσμου είχε σαν απαρχή και πρώτο θύμα της το Μεξικό που το 1982 έφθασε κοντά στην αδυναμία εξυπηρέτησης του εξωτερικού χρέους του.  Παρενέβη το ΔΝΤ για να διασώσει τις ιδιωτικές τράπεζες και τα οικονομικά ιδρύματα που είχαν δανείσει την χώρα. Το σχέδιο Μπέηκερ (Baker Plan) που ακολούθησε το 1985 επέβαλε στο Μεξικό αυστηρά περιοριστικούς δημοσιονομικούς όρους που έμειναν πια γνωστοί ως τα δυσώνυμα «προγράμματα δομικής προσαρμογής» (SAP).

Τα «προγράμματα δομικής προσαρμογής» κύριο σκοπό τους έχουν την συμπίεση της εσωτερικής ζήτησης και την προώθηση των εξαγωγών για την διασφάλιση των πόρων σε σκληρό συνάλλαγμα ώστε να εξυπηρετηθεί το εξωτερικό χρέος, βαρύτερο τώρα με τον δανεισμό από το ΔΝΤ.  Ακόμα πιο επώδυνη για την ευημερία του λαού της οφειλέτριας χώρας είναι η επιβαλλόμενη απόσπαση πόρων από βασικές δημόσιες δαπάνες κοινωνικής προνοίας για την εξυπηρέτηση των τοκοχρεωλυσίων.  Η Ζάμπια το 1992-7 ξόδευε το 40% του προϋπολογισμού της για την εξυπηρέτηση του χρέους της και μόλις 6,7% για κοινωνικές δαπάνες(υγεία, παιδεία, συντάξεις κλπ).  Τα αντίστοιχα ποσοστά για το Καμερούν ήταν 4% για κοινωνικές δαπάνες και 36% για εξυπηρέτηση του χρέους.

Παράλληλα, ακολουθείται μια νέο-αποικιοκρατική πολιτική ώστε να εγκαταλειφθούν  προγράμματα υποκατάστασης εισαγωγών βασικών ειδών ώστε η παραγωγική προσπάθεια να επικεντρωθεί στην παραγωγή συναλλαγματοφόρων εξαγώγιμων εσοδειών (cash crops)μεταβάλλοντας την χώρα σε λίγο πολύ μονο εξαγωγική οικονομία σύμφωνα με τις παλαιές αποικιοκρατικές πολιτικές επιμερισμού παραγωγικών ρόλων στις αποικίες τους. Αποτέλεσμα φυσικά είναι η ένταση της οικονομικής τους εξάρτησης από την πορεία των τιμών που ως επί το πολύ ελέγχονται από τις εισαγωγείς χώρες.  Περισσότερες από 50 χώρες εξαρτώνται από την παραγωγή και εξαγωγή τριών ή λιγότερων βασικών πρώτων υλών και 20 χώρες αντλούντο 90% των εισροών ξένου συναλλάγματος με τέτοιες πρώτες ύλες.  Σημειώνουμε ότι στα τελευταία 20 χρόνια οι τιμές των βασικών αγαθών και πρώτων υλών μόνο εξαγωγής από χώρες του Τρίτου Κόσμου (καφές, κακάο, χαλκός κλπ) έχουν κυριολεκτικά υποστεί καθίζηση,επιτείνοντας την αγωνία των χωρών αυτών να βρουν τους πόρους για εξυπηρέτηση των χρεών τους.  Ένα κιλό καφές κόστιζε στις διεθνείς αγορές 411,7 σεντ το 1980, 118,2 σεντ το 1990 και 63,3 σεντ το 2001. Οι αντίστοιχες τιμές για τη ζάχαρη (τόνος) ήταν 80,17, 67 και 19,9, για το βαμβάκι (το κιλό) 271,7, 181,9 και 110,3 και για τον μόλυβδο (το κιλό) 115,81,1 και 49,6. 

Γενικά, προάγονται σκληρέςμονεταριστικές νεοφιλελεύθερες πολιτικές που περιορίζουν τον παρεμβατικόκαι κοινωνικά προστατευτικό ρόλο του κράτους. Το ΔΝΤ και η Διεθνής Τράπεζα είναι σε θέση να επιβάλουν τους άτεγκτουςαυτούς όρους για την εξυπηρέτηση των χρεών των χωρών αυτών αφού χωρίς το δικότους πράσινο φως δεν υπάρχει τρόπος οι χώρες αυτές να εξασφαλίσουν άλλα δάνειαή ξένες επενδύσεις, που ωστόσο, και πάλι, καταλήγουν στα χέρια ή εξασφαλίζουντα συμφέροντα των πιστωτριών χωρών της Δύσης.  

Βασικός μοχλός για την απόσπαση των πόρων και πρώτων υλών των χωρών αυτών από τη Δύση είναι η απαίτηση για απάλειψη κάθε προστατευτικού δασμού ή περιοριστικού μέτρου στις ξένες επενδύσεις.  Έτσι, η πολυεθνικές μπορούν άνετα να ανταγωνιστούν σε ίσους όρους με τις μικρότερες εντόπιες επιχειρήσεις μεταποίησης, οδηγώντας τις στην χρεωκοπία κι ανοίγοντας τον δρόμο στον ολοκληρωτικό έλεγχο από τις ξένες πολυεθνικές. Από την άλλη πλευρά, καταργούνται όλοι οι περιορισμοί στην ξένη ιδιοκτησία γης, των εθνικών πόρων και των επιχειρήσεων επιτρέποντας έτσι στις ξένες πολυεθνικές να ανοίξουν εργοστάσια σε πτωχότερες χώρες όπου μάλιστα επωφελούνται και από φορολογικές ελαφρύνσεις, χαμηλά ωρομίσθια και ζώνες ελεύθερου εμπορίου (ΕΟΖ) που τελικά διασφαλίζουν ευκαιρίες για την μεταποίηση σε εργοτάξια μηδαμινού εργατικού κόστους «sweat shops».  Ο εργαζόμενος πληθυσμός στις χώρες αυτές δεν θεωρούνται σας δυνητική αγορά παρά μόνο σαν εργατικό κόστος, και έτσι μόνο μέλημα είναι η περικοπή του κόστους αυτού και η συμπίεση του εισοδήματος των εργαζομένων μέχρις εξαθλιώσεώς των.

Πέραν από την απόσπαση των πρώτων υλών και πόρων («natural commons»)των οφειλέτιδων χωρών του Τρίτου Κόσμου «σε τιμές ξεπουλήματος» διενεργείται με τους άτεγκτους όρους των SAP και μια κατάσχεση των κοινωνικών αγαθών και πόρων («social commons»). 

Η εκτεταμένες ιδιωτικοποιήσεις και οι φιλελεύθερες πολιτικέςτης δομικής προσαρμογής οδηγούν σε δραστικές περικοπές της απασχόλησης στοδημόσιο, που στις φτωχές χώρες είναι πολύ μεγάλης σημασίας σαν ρυθμιστικόςμηχανισμός κοινωνικής προστασίας αλλά και Κεϋνσιανής δημοσιονομικήςπαρέμβασης.  Απολύσεις, περιορισμοί (ήκαι λεηλασία) των συντάξεων, σοβαρή επιδείνωση των εργασιακών συνθηκών, χρέωσηγια ιδιωτικοποιημένα βασικά κοινωνικά αγαθά, υπηρεσίες και ανάγκες εξαναγκάζουντα πτωχά στρώματα (δηλαδή την μαζική πλειονότητα των κατοίκων των χωρών αυτών)σε δυσβάσταχτες θυσίες για να απελευθερωθούν πόρου για εξυπηρέτηση τουεξωτερικού χρέους, δηλαδή για μεταφορά πόρων στην Δύση με αποτέλεσμα συχνά τηνπλήρη αποκοπή των πιο ευάλωτων οικονομικά ομάδων από τις υπηρεσίες αυτές.  

Πιο δραματικό παράδειγμα είναι η ιδιωτικοποίηση τωνεταιρειών υδατοπρομήθειας και η εφαρμογή της αρχής της πλήρους ανάκτησηςκόστους, δηλαδή της βαριάς χρέωσης για το καταναλισκόμενο νερό. Για παράδειγμα,την Γκάνα, ένας κουβάς καθαρό νερό κοστίζει όσο το 1/7 του ημερομισθίου, πουδεν ξεπερνά το 1 δολάριο – για όσους εργάζονται.  Οι διακοπές παροχής νερού στις φτωχέςοικογένειες έχουν σαν αποτέλεσμα τον εξαναγκασμό σε χρήση νερού από πηγάδια καιχιλιάδες θανάτων από χολέρα, που έχει επιστρέψει στην Λατινική Αμερική.   Υπολογίζεται από την Παγκόσμια ΟργάνωσηΥγιείας ότι 2 εκατομμύρια άτομα πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασθένειες πουσυνδέονται με την έλλειψη καθαρού πόσιμου νερού – χολέρα, σκουλήκια Guinea.  Δραματικός είναι ο αριθμός των θανάτων πουοφείλονται, εξ άλλου, στην επιδείνωση της υγιείας και του επιπέδουφαρμακευτικής περίθαλψης εξ αιτίας της ιδιωτικοποίησης και της περικοπής τωνδημοσίων δαπανών στην υγιεία.

Συνολικά, η κρίση του εξωτερικού χρέους αντιπροσωπεύει μιαμαζική μεταφορά κεφαλαίων και πόρων από τον Νότο στον Βορρά, μια ανελέητηαφαίμαξη από μερικές από τις πτωχότερες χώρες του κόσμου.  Στην Τανζανία το 27% των ταμιακών εισροών τηςκυβέρνησης πηγαίνει στην πληρωμή του εξωτερικού χρέους.  Την ίδια ώρα, το 50% των Τανζανών ζουν μελιγότερο από 1 δολάριο την ημέρα, το 33% με λιγότερο από 50 σεντ.   Μόνο το 49% του πληθυσμού έχει πρόσβαση σεασφαλές νερό ενώ το προσδοκώμενο όριο ζωής είναι μόλις 49,7 χρόνια δηλαδή 30χρόνια λιγότερα από ένα Ιρλανδό.  Όταν το1999, μισό εκατομμύριο παιδιά στην Αιθιοπία πέθαιναν κάθε χρόνο από τονυποσιτισμό, η χώρα έστελνε 1,2 εκατομμύρια λίρες την ημέρα στο εξωτερικό γιακάλυψη του εξωτερικού χρέους.  Μέρος τωνχρηματικών αυτών πόρων, ο γράφων το πιστοποίησε με τα μάτια του, τότε, σεβελγικό σούπερμάρκετ, είχε εξασφαλιστεί με την εξαγωγή αιθιοπικού corned beef στην Ευρώπη.

Κι όλες αυτές οι κυριολεκτικά φονικές θυσίες για τους λαούςτων χωρών αυτών επιβάλλονται από τα προγράμματα δομικής προσαρμογής του IMF (ΔΝΤ)και της WTO (ΔιεθνούςΤράπεζας) όχι για να ακυρωθεί ή εξαλειφθεί το εξωτερικό χρέος, αλλά για νακαταστεί βιώσιμο, δηλαδή να συνεχίζει επ’ άπειρον, στο διηνεκές, για αφαίμαξητων πόρων των χωρών αυτών και να διασφαλίζεται ότι οι πλούσιες χώρες και οιτράπεζές τους θα συνεχίσουν να λαμβάνουν πληρωμές για τα δάνειά τους που ήδη,σαν καλοί τοκογλύφοι «loan sharks»,έχουν πληρωθεί στο πολλαπλάσιο. 

Μια σημείωση:   Καθώςγράφονται αυτά, πιστοποιείται ότι το βιοτικό επίπεδο των χωρών της υπερχρεωμένηςΑφρικής βρίσκεται καθηλωμένο στα επίπεδα του 1975. 

Η Εποχή του Καπιταλισμού της Απόσπασης: Dispossession Capitalism

H φιλόσοφος Hannah Arent είχε αναφερθεί στην πρωταρχική συσσώρευσηκεφαλαίου (primitive capital accumulation),όπως την ώρισε ο Μαρξ, σαν το προπατορικό αμάρτημα του καπιταλισμού:  δηλαδή, καθαρή ληστεία.   Μια φάση του καπιταλισμού που δεν ήταν, εξάλλου, όπως περιγράφει ο Μαρξ διόλου ειρηνική.  Η Ινδή ακτιβίστρια Αrundati Roy χαρακτηρίζει με αυτούς τους όρους την εξωτερικάεπιβεβλημένη πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων και της απελευθέρωσης των αγορών τουΤρίτου Κόσμου, εξηγώντας ότι «η μεταφορά παραγωγικών αξιών όπως είναι και οιφυσικοί πόροι από το κράτος σε ιδιωτικές εταιρείες, αξιών δηλαδή που το κράτοςσυντηρεί και διαχειρίζεται εν ονόματι του λαού, είναι μια διαδικασία βάρβαρηςαπόσπασης (διάβαζε: ληστείας) που δεν έχει το προηγούμενο της στην ιστορία».

Μαρξιστές φιλόσοφοι ανακαλούν εξ άλλου τις θεωρίες του Λένιν, της Λούξεμπουργκ και τουΧίλφερτινγκ  για τον ιμπεριαλισμό ωςτην ανώτατη φάση του καπιταλισμού για να διαγνώσουν την οργανική σχέση ανάμεσαστον ηγεμονιστικό ιμπεριαλισμό των ΗΠΑ και της κρίσης υπερσυσσώρευσης τουκεφαλαίου όπως την περιγράφουν οι ντετερμινιστικοί νόμοι της μαρξιστικής ανάλυσηςτου κεφαλαίου.  Αλλά, η στρατιωτικήέκφραση της ιμπεριαλιστικής επέκτασης είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου σεό,τι αφορά την προσπάθεια της ηγεμονικής δύναμης να διασφαλίσει τιςασύμμετρεςανταλλαγές που την ευνοούν. Το ελεύθερο εμπόριο και οι ανοιχτές αγορέςκεφαλαίου είναι κυρίαρχα μέσα για την επιβολή των μονοπωλιακών σχέσεων  εκμετάλλευσης που εδράζονται στις προηγμένεςκαπιταλιστικές δυνάμεις. Πρόκειται εδώ για μια άλλη φάση ή, πιο σωστά, όψη τηςκαπιταλιστικής επέκτασης, τoν καπιταλισμό της απόσπασης (dispossession capitalism), πουχρησιμοποιεί ακριβώς την πίεση θεσμικών ιδρυμάτων όπως το ΔΝΤ και η ΠαγκόσμιαΤράπεζα, στηριγμένων στην δύναμη καταναγκασμού των ΗΠΑ, για να εξαναγκάσει τοάνοιγμα των εθνικών αγορών ενώ ταυτόχρονα αποκλείεται η πρόσβαση στην μεγάλη δική τους αγορά σε όσες χώρες αρνούνται να κατεδαφίσουν κάθε προστασία της αγοράς τους.

Αλλά τίποτε από αυτά δεν θα είχε την παγκόσμια σημασία που πήρε με τη μορφή της ιμπεριαλιστικής ηγεμόνευσης και την επιβολή διεθνώς της πολιτικής του νεοφιλελευθερισμού και των ιδιωτικοποιήσεων, αν η χρόνια χρήση της υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου είχε αντιμετωπιστεί με εσωτερική αναδιάρθρωση.  Πρόκειται, αντίθετα εδώ,για την επανανακάλυψη  των μαθημάτων της Βρετανικής μπουρζουαζίας στον πόλεμο των Mπόες.  Ότι, δηλαδή, το κεφάλαιο λύνει τα προβλήματα της υπερυσσώρευσής του με άλματα αρπακτικών αποτιμήσεων αξιών σε διάφορα μέρη του κόσμου. Με το ίδιο, δηλαδή, προπατορικό αμάρτημα της καθαρής ληστείας που έκανε δυνατή την πρωταρχική συσσώρευση.Διενεργείται δηλαδή μια επανάληψη του εγκλεισμού των κοινών («enclosure of the commons»), την απόσπαση δηλαδή, σε τιμές ξεπουλήματος ή με καθαρή αρπαγή στηριγμένη από τους νομικούς μηχανισμούς του κράτους, των πόρων και των παραγωγικών αξιών του Νότου.    Πρόκειται, για να δανειστούμε με τον David Harvey και τον Peter Gowan το λεξιλόγιο των μεταμοντερνιστών, για την συνεχή ανακάλυψη ενός «άλλου» και ενός «αλλού» δηλαδή, μιας χωροχρονικής λύσης (spatiotemporal fix) των εγγενών προβλημάτων συσσώρευσης του καπιταλισμού, για να μην σβήσει τελικά η μηχανή της καπιταλιστικής συσσώρευσης πνιγμένη από τις αντιφάσεις της υπερσυσσώρευσης.

Είναι αυτός ένας νέος ιμπεριαλισμός ή μια νέα έκφραση του ίδιου εκείνου ιμπεριαλισμού, που η Ρόζα Λούξεμπουργκ (The Accumulation of Capital:1915) απέδωσε στην εσώτερη δυναμική της καπιταλιστικής συσσώρευσης και την ανελέητη τάση του κεφαλαίου να επεκτείνεται σε μη καπιταλιστικές περιοχές;

Τίτος Χριστοδούλου

*Το παρόν γράφτηκε το 2003 στο απότοκο των συζητήσεων για διαγραφή μέρους του χρέους του Τρίτου Κόσμου. Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παροικιακή στο Λονδίνο, για την οποία ο γράφων είχε κερδίσει, το 2001, το Πανομογενειακό Βραβείο Καλύτερου Ρεπορτάζ ,από το Υπουργείο Τύπου της Ελλάδος.

Γνώριμοι οι όροι:  τους ζούμε και σήμερα, όλα τεχνικές και μέσα των πιστωτών για να καταστεί το χρέος βιώσιμο,δηλαδή να διαιωνιστούν στο διηνεκές οι σχέσεις αφαίμαξης και καπιταλιστικής απόσπασης του χρεωμένου Νότου από τους νεο-αποικιοκράτες πιστωτές του Βορρά.  Plus sa change.  Εννοιολογικά εργαλεία των μεθόδων καπιταλιστικής απόσπασης που τόσο φως ρίχνουν και στις μεθόδους κατάληψης (take over)του ευρωπαϊκού νότου από τον μητροπολιτικό καπιταλιστικό ευρωπαϊκό βορρά.  Ένα κείμενο που αποδεικνύεται θλιβερά προφητικό και για τον τόπο μας...