 |
| Προσθήκη λεζάντας |
του Τίτου Χριστοδούλου
«Oι απλές πολυτέλειες της ζωής. Όπως τροφή και νερό». Η ιστοσελίδα της Oxfam πάντα χαρακτηριζόταν από τα έξυπνα λογοπαίγνια στα μηνύματά της. Μόνο που την δουλειά τους κάνουν εύκολη τα απάνθρωπα παράδοξα των «έξυπνων» του πλούσιου, ανεπτυγμένου κόσμου. «Διαδηλώνουμε γιατί πεινάμε. Χρειαζόμαστε να φάμε, χρειαζόμαστε δουλειά. Μόνο αυτό. Πεινάμε». Η αγωνιώδης εξήγηση του Σενεγαλέζου διαδηλωτού, Sarata Guisse, στο πρακτορείο Reuters που κάλυπτε μια από τις πολλές διαδηλώσεις διαμαρτυρίας για την ακρίβεια και την σπάνιδα της τροφής στην Σενεγάλη, τη Μαυριτανία, την Μπουρκίνα Φάσο, το Καμερούν, την Ινδία και την Ακτή του Ελεφαντόδοντος, βάζει απλά το μαχαίρι στο κόκκαλο για την πραγματικότητα της κρίσης. Μια κρίση, η χειρότερη του είδους της στα τελευταία 46 χρόνια, που η Παγκόσμια Οργάνωση Τροφίμων ωνόμασε καθοριστικά ως το «σιωπηλό τσουνάμι», μια καταστροφή που θα βυθίσει 100 εκατομμύρια ανθρώπων στην πείνα.
Το μέγεθος της κρίσης, που ήδη είναι αισθητή στον Τρίτο Κόσμο, κινητοποίησε τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, Ban Ki-moon να συγκαλέσει μια παγκόσμια ομάδα κρούσης για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, που απειλεί, όπως εξήγησε, «με το φάσμα εκτεταμένης πείνας, υποσιτισμού και κοινωνικών ταραχών σε μια άνευ προηγουμένου κίμακα».
Προ τετραετίας γράφαμε στην Παροικιακή Χαραυγή ολόκληρη σελίδα (αγγλιστί) για τα Όρια του Πετρελαίου, το πρόβλημα του «Peak Oil», την διαφαινόμενη δηλαδή ήδη εξέλιξη της εξάντλησης του πετρελαίου τα μισά αποθέματα του οποίου έχει ήδη καταναλώσει η ανθρωπότητα μέσα σε 100 χρόνια, διανοίγοντας τώρα το φάσμα του ακριβού και πιο «βρώμικου» πετρελαίου. Διακρίνοντας τις πολλαπλές συνέπειες της εξάντλησης του πετρελαίου, είχαμε ετοιμάσει και άλλη ολοσέλιδη αρθρογραφία με τίτλο «Και τώρα τί θα φάμε χωρίς πετρέλαιο», αποδίδοντας την επάρκεια της παραγόμενης τροφής στον πλανήτη και τον συνοδό εξαπλασιασμό του παγκόσμιου πληθυσμού στον τελευταίο αιώνα, στην χρήση λιπασμάτων, που βασίζονται στους υδρογονάνθρακες, δηλαδή στο πετρέλαιο. Η αιφνίδια φυγή μας από την Παροικιακή δεν επέτρεψε την έγκαιρη δημοσίευση του άρθρου εκείνου, αν και είχαμε ωστόσο προλάβει να δημοσιεύσουμε άλλη ολοσέλιδη αρθρογραφία για τα «Προγράμματα Δομικής Αναπροσαρμογής» (Structural Adjustment Programmes) στον Τρίτο Κόσμο, και ειδικά την Αφρική. Τον επαχθή καταναγκασμό δηλαδή των πτωχών και υπερχρεωμένων στην Δύση χωρών, μέσω του σκληρών όρων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας, να χρησιμοποιούν τα πενιχρά τους κρατικά κονδύλια όχι στην κοινωνική προστασία του λαού των αλλά στην πληρωμή των τόκων των δανείων, ενώ η γεωργία τους έχει εκτραπεί από την παραγωγή προϊόντων επιβίωσης (subsistence crops) στην (μονο)καλλιέργεια εσοδειών εξαγωγής και συναλλαγματικής απόδοσης (cash crops) ώστε να αποπληρώνονται οι τόκοι των δανείων στην Δύση. Ο γράφων ανακαλεί προσωπικά την εμπειρία του όταν τρομερός λιμός απεδεκάτιζε τον φτωχό πληθυσμό της Αιθιοπίας, στα μέσα της δεκαετίας του ’80, να βρίσκει κανείς στις υπεραγορές του Βελγίου κονσέρβες βοείου κρέατος, «corned beef», εξαγωγής Αιθιοπίας.
Η τέλεια καταιγίδα της διατροφής
Δεν πρόβλεψε όμως ο γράφων, και πώς μπορούσε ανθρώπινα να φαντασθεί, ότι η κρίση που είχε προβλέψει ως μακρινή απειλή, στην «longue durée» όπως λένε ο αναλυτές της μακροϊστορίας, θα ενέσκηπτε τόσο γρήγορα, σαν αποτέλεσμα ενός συνδυασμού ανθρωπογενών κυρίως αιτίων που θα συνέθεταν μια τέλεια καταιγίδα, «a perfect storm» για τις διατροφικές ανάγκες της ανθρωπότητας. Ο συνδυασμός αυτός αιτιών περιλαμβάνει την αύξηση της τιμής των λιπασμάτων όπως και του κόστους μεταφοράς των τροφίμων εξαιτίας του τριπλασιασμού ήδη της τιμής των πετρελαίου στην διάρκεια των τελευταίων δύο ετών. Επίσης την αύξηση ζήτησης δημητριακών από τους τεράστιους πληθυσμούς της Ινδίας και της Κίνας σαν αποτέλεσμα της ανόδου του βιοτικού των επιπέδου, αφού η μετατροπή των σε χώρες φτηνών εργατικών χειρών για την παγκόσμια μεταποίηση τώρα δημιουργεί εκεί μια νέα τεράστια «μέση αστική τάξη» τις αυξημένες ανάγκες της οποίας ουσιαστικά ο κόσμος δεν επαρκεί για να ικανοποιήσει. Για παράδειγμα η στροφή του διαιτολογίου των Ασιατών από το άσπρο κρέας (πουλερικά και χοιρινό) στο βόειο κρέας, του οποίου η σε βιομηχανική κλίμακα παραγωγή (όχι πια με την μη οικονομική βουκολική βοσκή στο λιβάδι) είναι μια σπάταλη παραγωγή τροφής αφού χρειάζονται οκτώ κιλά σιταριού ζωοτροφής για ένα κιλό βοείου κρέατος αντί του ενάμισυ κιλού σιταριού που απαιτούσε η παραγωγή λευκού κρέατος.
Ακόμα πιο κρίσιμα όμως, στη πιεστική αυτή αύξηση της ζήτησης σιταριού και άλλων, σκληρών, δημητριακών, προσθέτει η σαφώς πιο συζητήσιμη από ηθικής πλευράς «καύση» των σιτηρών από τον ανεπτυγμένο κόσμο, και κυρίως τις ΗΠΑ. Οι σοβαρές επιδοτήσεις της αμερικανικής κυβέρνησης προς τους αγρότες να διοχετεύσουν την παραγωγή σιτηρών τους στην παρασκευή βιοκαυσίμων, εθανόλης και όποιων άλλων, είχε σαν συνέπεια την ενθουσιώδη ανταπόκριση των αμερικανών αγροτών που έχουν εκτρέψει το ένα τρίτο της καλλιεργήσιμης γης των ΗΠΑ στην παραγωγή βιοκαυσίμων. Η μείωση έτσι της προσφοράς σιτηρών σε μια εποχή αύξησης της ζήτησης από την πλευρά της Ασίας, και όχι μόνο, αφού τα τελευταία χρόνια είχαμε άσχημη ανομβρία στην Αυστραλία, Αφρική και Νότιο Ευρώπη σαν αποτέλεσμα της αλλαγής του κλίματος (άλλη μια ανθρωπογενής μακροϊστορική αιτία), οδήγησε σε τεράστιες αυξήσεις της τιμής των σιτηρών που γνώρισαν ανόδους της τάξης του 130% για το σιτάρι και 85% για το κρέας.
Υπέροχα νέα για τους χρηματιστές και σπεκουλαδόρους του ανεπτυγμένου κόσμου αφού η εκρηκτική άνοδος στις τιμές των δημητριακών και του πετρελαίου πρόσθεσε ένα άλλο κερδοφόρο «boom», άλλες ευκαιρίες πλουτισμού στο περιβάλλον της μείωσης των χρηματιστικών, τραπεζικών και καταναλωτικών μετοχών όπως και στις απώλειες πλούτου που συνεπήγετο το σκάσιμο της φούσκας των ακινήτων. Μια γνωστή ιστορία. Για τον φτωχό του Καμερούν, το 60% του εισοδήματος του οποίου πάει στην αγορά της τροφής του, ο υπερδιπλασιασμός της τιμής των σιτηρών σημαίνει πείνα. Για τον σπεκουλαδόρο στις αγορές των σιτηρών στο Chicago Board of Trade σημαίνει χρυσά κέρδη. Ενδεικτικά, ο όγκος των συναλλαγών στις χρηματιστηριακές αγορές των δημητριακών, στις αγορές των παραγώγων συμβολαίων μελλοντικής παράδοσης (futures) το 2000 ήταν στα $5 δισ. ενώ πέρισυ έφθασαν στο ύψος των $175 δισεκατομμυρίων.
«Η κορδέλα των μετοχών δεν είναι σπαγκέτι».
Το 1946, στην προηγούμενη μεγάλη κρίση διατροφής, σε σύνοδο της τότε συγκληθείσας ομάδας κρούσης για τα τρόφιμα, Διοίκησης Ανακούφισης και Αποκατάστασης, ο δήμαρχος της Νέας Υόρκης Fiorello LaGuardia είχε πει επιγραμματικά: «Η κορδέλα των μετοχών δεν είναι σπαγκέτι». Όμοια σαφώς τώρα, η Διεθνής μη κερδοσκοπική οργάνωση GRAIN δημοσίευσε μια έκθεση με τίτλο «Κερδίζοντας χοντρά από την πείνα των ανθρώπων», "Making a killing from hunger." Στην έκθεσή της, η GRAIN εξηγεί ότι οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες αποκομίζουν τεράστια κέρδη από την αύξηση ακριβώς της φτώχειας και της πείνας του Τρίτου Κόσμου. Τα κέρδη για τον γίγαντα της αγροβιομηχανίας Cargill σημείωσαν άνοδο κατά 86 τοις εκατόν και της Bunge κατά 77%, ενώ η Archer Daniels Midland, που έχει βαφτίσει εαυτήν ως την υπεραγορά της ανθρωπότητας, απήλαυσε «μεγάλη εσοδεία» κερδών, με αύξησή τους κατά 67%.
Κι αυτό εξηγεί η GRAIN, δεν οφείλεται σε παροδική άνοδο των τιμών, ένα «blip». Είναι συνέπεια, αντίθετα, μετά από τρεις δεκαετίες φιλευθερισμού, της δομικής μεταλλαγής της τροφής από κάτι που παραδοσιακά αντιλαμβανόμασταν σαν αγαθό που έτρεφε και διασφάλιζε της ζωή και ευημερία των ανθρώπων σε εμπορευματικό αγαθό για σπέκουλα και διαπραγμάτευση στα χρηματιστήρια.
Η καύση των σιτηρών για την ικανοποίηση των αδηφάγων ενεργειακών αναγκών των Αμερικανών, είναι στο φως των φονικών αυτών συνεπειών τους ιδιαίτερα εξοργιστική. Πρόσφατα, σε συνέντευξη Τύπου, ο Πρόεδρος Μπους δικαιολόγησε αν όχι δικαίωσε την καύση των σιτηρών υπό μορφή βιοκαυσίμων εξηγώντας ότι «είναι στο συμφέρον των ΗΠΑ οι αγρότες μας να παράγουν ενέργεια, αντί να την αγοράζουμε από περιοχές του κόσμου όπου δεν αρέσουμε».
Προφανώς οι στρατηγικές επιλογές του George Bush υπέρ των ενεργειακών αναγκών των ΗΠΑ και εις βάρος των αναγκών σε τρόφιμα του Τρίτου Κόσμου, έχουν αυξήσει τις περιοχές του κόσμου που δεν αγαπούν την αμερικανική κυβέρνηση. Αντίθετα από τις μεγάλες πολυεθνικές που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο έχουν κερδίσει από τις πολιτικές αυτές επιλογές, πάντα εις βάρος των συμφερόντων των φτωχών του πλανήτη για ό,τι στο άνοιγμα του άρθρου μας ονομάσαμε… «απλές πολυτέλειες», τροφή και νερό.
Μια άλλη πολιτική είναι δυνατή
Και δεν είναι μόνο οι άμεσα πληγέντες από την κρίση των τροφίμων που αντιδρούν στις κοντόφθαλμες αυτές πολιτικές. Διεθνείς οργανώσεις, όπως είδαμε, έχουν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου, ότι η φωτιά στις φτωχογειτονιές του κόσμου μπορεί να απλωθεί και στις πλούσιες συνοικίες του ανεπτυγμένου κόσμου, που μέσω των επιλογών των κυβερνήσεών του, φέρει και ηθική ευθύνη για τις συμφορές αυτές.
Πρόσφατα, ο ειδικός αντιπρόσωπος των Ηνωμένων Εθνών για το δικαίωμα στην τροφή, Jean Ziegler, κάλεσε για πενταετή αναστολή στην παραγωγή βιοκαυσίμων. Καυστικά και χωρίς περιστροφές ο αντιπρόσωπος του ΟΗΕ για τα τρόφιμα χαρακτήρισε την καύση τροφής «για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες των πλουσίων για μετακίνηση» ως ένα «έγκλημα κατά της ανθρωπότητας». Την ίδια ώρα η Συμβουλευτική Επιτροπή 8000 επιστημόνων καταδικάζει την καύση δημητριακών για την παραγωγή βιοκαυσίμων συνιστώντας για αυτήν εναλλακτικά οργανικά στοιχεία που δεν ανήκουν στην ανθρώπινη διαγροφική αλυσίδα όπως ο αραβόσιτος και το σιτάρι, και δεν ανταγωνίζονται την χρήση γης για ανθρώπινες διατροφικές ανάγκες.
Ούτε μπορεί να επαναπαύεται η αμερικανική κοινωνία ότι είναι ανοσοποιημένη στα προβλήματα διατροφής του Τρίτου Κόσμου. 37 εκατομμύρια Αμερικανοί στηρίζουν τον επισιτισμό τους στα κουπόνια διατροφής, «food stamps» και το σύστημα έχει φθάσει στα όριά του με τις υψηλές τιμές των δημητριακών, του κρέατος και του ρυζιού. Οι μεγάλες αλυσίδες υπεραγορών όπως η Wal-Mart, το Sam's Club και το Costco έχουν βάζει περιοριστικές οροφές στην αγορά ρυζιού και δημητριακών, ενώ τα επείγοντα συσσίτια γνωρίζουν μια αναγέννηση.
Τελικά ο κόσμος είναι ένα πολύ μικρότερο μέρος για να χωρέσει την αμερικανική κουλτούρα της απεριόριστης και ατελεύτητης κατανάλωσης, ειδικά όταν αυτή δημιουργεί το δίκαιο όνειρο μίμησής της στους νεοφερμένους στις μεγάλες γειτονιές του κόσμου. Ο κόσμος ναι, είναι ένα μικρότερο και τόσο πολύτιμο μέρος. Και πρέπει να υπογραμμισθεί το αριθμητικό «ένα». Αριθμητικό περιοριστικό, που επιβάλλει την πιο μετρημένη χρήση του.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου
Ένα ιστολόγιο προβληματισμού και διαλόγου...!!!