45. ΕΝ ΤΗ ΠΑΛΑΜΗ, ΚΑΙ ΟΥΤΩ ΒΟΥΣ ΕΣΟΜΑΙ! Η γλώσσα της δωροδοκίας σε όλο τον κόσμο. Του Τίτου Χριστοδούλου.

Του Τίτου Χριστοδούλου

Οι Τούρκοι άφησαν στον πολιτισμό δύο πράγματα, το 'μπαξίς' και το 'χαζούκ', είχε δηλώσει σπάνιος, μηφιλότουρκος, Εγγλέζος. Το πρώτο όλοι το γνωρίζετε, ενδημεί κι εδώ η παράδοση.Το δεύτερο, ίσως γνωστό σας στην φράση 'μεγάλη χαζουκιά επάθαμε', είναι ο ανασκολοπισμός, ή παλούκωμα, πιο γνωστό σαν αγαπημένη πρακτική του Κόμητος των Καρπαθίων, Vlad, άλλως Δράκουλα. 

Εν Ελλάδι, όλα με το λάδι, Αρχαιόθεν η πρακτική, διδάξαμε πολιτισμό. Είχαν και τρεις θεές του 'εν την παλάμη και ούτω βοήσομαι', οι αρχαίοι μας, την Δεξώ, την Δοσώ και την Εμβλώ, στην τσέπη. Για τους Ρωμαίους, ειθισμένη και γενικευμένη πολιτική πρακτική, αφού ήταν δεκτό στην προεκλογική τους προσπάθεια οι υποψήφιοι να δίνουν γύρο, 'ambire', παίρνοντας μπαξίσια έναντι υπεσχημένων πολιτικών ανταλλαγμάτων, εάν εκλέγοντο. Όθεν, κι πολιτική φιλοδοξία απεκαλείτο ambitio, αγγλιστί σήμερον 'ambition', από την γύρα αυτή των...φιλοδωρημάτων.

Τώρα, δύο Βρετανοί λεξιμαθείς, στο απότοκο της δημοσίευσης του φετινού 'World Corruption Report', που βάζει ως γνωστόν την Κύπρο ψηλά στην Παγκόσμια κατάταξη (δυστυχώς, Ντίνο μου, δεν υπάρχει κατάταξη για ατομικούς σκόρερ), έκαναν την δική τους ambitus για να μαζέψουν το παγκόσμιο γλωσσάριο του...γλειψίματος, whoops, του μπαξίς. Παλαμάκια, λοιπόν, για τους ακούραστους David Henig (Πανεπιστήμιο του Κεντ) και Nicolette Makovicky (Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης), που έδειξαν πόσο εξαπλωμένη είναι στην παγκόσμια κοινότητα η πρακτική, όντως 'nullum humani allenum putandum', ουδέν ξένο μη νομίσητε τοις ανθρώποις.

Koινό χαρακτηριστικό των μπαξισίων, παγκοσμίως,πολιτιστική θάλεγε κανείς κατάκτηση και των δυο πλευρών της συναλλαγής, είναι ο ευφημισμός. Καθαρές δουλειές. Προφανώς πρόκειται, όπου κι όπως και να συμβαίνει, στον δρόμο ή στο 'boardroom', για κατάχρηση εξουσίας και δύναμης. Μια δυσάρεστη και δύσοσμη πραγματικότητα που φιλτράρεται κι εξαερίζεται, όμως, είτε με ευφημιστικούς, όρους προσφοράς χάρης, το αγγλικό 'favours', ή υποκοριστικούς συνήθως όρους, για «κεραστικά» και μεζεκλίκια. Μια ευχάριστη κοινωνική συναλλαγή, που ελαφραίνει την ενοχή για τον λαμβάνοντα και την υποταγή για τον προσφέροντα. Σχεδόν αλτρουϊστική πράξη, όπως οι Αζέροι, που, όπως σημειώνουν οι δύο ρουσφετολόγοι, χρησιμοποιούν τον όρο 'hurmat', που είναι η λέξη για τον σεβασμό, ενώ η καθιερωμένη έκφραση για την προσφορά μπαξίς είναι το 'hurmatimi ela'. Γράψτε το κάτω, δεν ξέρετε πότε θα χρειαστεί, μπίζνες ανοίγουμε, για τα πετρέλαια.

Δεν θα το περιμένατε ίσως να είναι γνωστή η πρακτική του μπαξίς στην Λατινική Αμερική (εντάξει, ευφημισμός, είπαμε!) αλλά εκεί στο στερεο-τυπικά πεινασμένο Μεξικό, το φαϊ υποδηλούται άμεσα αφού το κατ' αποκοπήν λάφυρο του λαδώματος αποκαλείται 'mordida', δαγκωνιά. Οι Κολομβιανοί με την σειρά τους, χρησιμοποιούν ένα ευγενές  εργαλείο για την αποκοπή, ονομάζοντας το μπαξίς 'serrucho', πριόνι. Στα ανατολικά τα μέρη, in orientis partibus, το φακελάκι ήταν όσο διαδεδομένο και στην Ελλάδα, ειδικά μάλιστα στα νοσοκομεία και τα ιατρεία, πάντα όπως στην ανοικτή στον διάλογο με τα ανατολικά ήθη Ελλάδα.  Στην Ουγγαρία, βρείτε την υγιειά σας με ένα δωράκι (haalapenz) ενώ στην Πολωνία τα δωράκια θα γλυκάνουν έναν απρόσωπο ψυχρό τεχνοκράτη, έναν 'znayamoshch', για να 'κανονίσει' την δουλειά σας (zalatvich pravi). Όμοια και στην Κίνα, που πρόσφατα καταδίκασε σε θάνατο δημόσιο αξιωματούχο για διαφθορά, στα ιατρεία θα βοηθήσει την υπόθεση της υγείας σας λίγο 'δείγμα ευγνωμοσύνης' (yidian xinyi), κι οι Ρώσοι θα σας πούνε σε σοφό ύφος Ντοστογιέφσκι «το ευχαριστώ δεν κρύβεται στην τσέπη», (spasibo v karman ne polozhish.) Οι Έλληνες θα καταλάβουν πιο εύκολα το «εν τη παλάμη», που χρησιμοποιείται επίσης αυτολεξεί στην Ρωσία, dat na lapu.

Στην Τσεχία, η λέξη για την δωροδοκία, και πιστέψτε με, χωρίς καμιά αναφορά σε κυπριακά σκάνδαλα, είναι η λέξη «Κυπρίνος» (kaprzhici). Επρόκειτο για τις κωδικές ονομασίες που χρησιμοποίησαν οι εμπλεκόμενοι, διαιτητές, πρόεδροι και ποδοσφαιριστές, σε μια τσέχικη παράγκα, σκάνδαλο ολκής, στο τσέχικο ποδόσφαιρο.  Χρησιμοποιήθηκε κι η λέξη 'ψαράκι» (ryby), σαν μονάδα μέτρησης στο σκάνδαλο, ίσης προς 1000 τσέχικες κορώνες ($50), ισοδυναμώντας προς ένα ψαράκι ή μικρό κυπρίνο. Η λέξη μικρός κυπρίνος (kaprzhici), παρέμεινε στα τσέχικα ως συνώνυμο της διαφθοράς, ή δωροδοκίας. Πρόκειται, ιχθυολογικώς αναφέρεται αυτό, για ψάρι του γλυκού νερού, αγγλιστί «carp». Υποβρυχίως, άλλωστε κάνουν τις «λαδοδουλειές» τους οι Εγγλέζοι, κάτω από το τραπέζι πάντως, ή 'under the table', με πιο εκρηκτικό το σκάνδαλο της ανταλλαγής ρευστού για επερωτήσεις στην βουλή, ή 'cash for questions', ή την πληρωμή για εξαγορά τίτλων, 'cash for honours'. Η φράση «κάτω από το τραπέζι» χαρακτηρίζει και την γαλατική ευγένεια στην δωροδοκία, (dessous de table), στα Farsi (zir-e mize)  και στα Σουηδικά  (pengar under bordet). Δίπλα, στην Ιταλία, η δωροδοκία κι η διαφθορά πήραν τόσο μεγάλες διαστάσεις που δημιουργήθηκε στις αρχές του 1990, από το χρήμα της διαφθοράς, tangente, ο όρος 'tangentopoli', δωροδοκούπολις.

Σε χώρες με μεγάλη γραφειοκρατία, πάντως, αυτό που επιδιώκεται να διευκολυνθεί είναι η κίνηση, η επιτάχυνση. Και αυτό παραπέμπει στην ανάγκη να λαδωθούν τα γρανάζια της μηχανής, το  γνωστό μας «λάδωμα» . Έκφραση που χρησιμοποιείται παρ' ημίν, «εν Ελλάδι όλα με το λάδι»,  ή το «λεφτάλαδωτήρι», στην Ουγγαρία,  (kenepenz). Εκεί, πάντως, το μεγαλύτερο σκάνδαλο δωροδοκίας και διαφθοράς, δεν πήρε το όνομα φαγητού ή ποτού. Ήταν η ονομασία «κουτί της Nokia» (θυμάστε τα δικά μας «κουτιά των πάμπερς», του Κοσκωτά), όταν είχε ανακαλυφθεί ότι ο διευθυντής της Δημόσιας Εταιρείας Συγκοινωνιών, Zsolt Balogh, λάδωσε τον αναπληρωτή δήμαρχο της Βουδαπέστης, Miklos Hagyo, σε ένα κουτί της Nokia.  'Εκτοτε το κουτί της Nokia έγινε και μονάδα μέτρησης μετρητών, αντιστοιχώντας σε 15 εκ φιορίνια ($65,000) - το μέγεθος της δωροδοκίας του Balogh. 

Οι Μεσόγειοι, πάντως τρώμε.  Κλασικό το «Μαζί τα Φάγαμε», του Πάγκαλου, φράση ιστορική, πια, με όλη την έμφαση του βάρους της. Οι Τούρκοι, ευφημιστικά, είπαμε, ονομάζουν το μπαξίς ως «λεφτά για σούπα», (chorba parasi). Το μπαξίς εδώ, γίνεται υποκοριστική έκφραση, που ελαφρύνει την ηθική διάσταση, γίνεται, όπως και στα φιλοδωρήματα στα εστιατόρια, κάτι για να πιείς, πουρμπουάρ, pour boire. Ένα καφέ βρε αδελφέ, "kahwe", ή τσάι για τους ηλικιωμένους στην Κένυα, ("chai ya wazee" σταSwahili). Καφεδάκι, στα ελληνικά, "um cafezinho" (καφεδάκι) και στα βραζιλιάνικα, η ίδια υποκοριστική έκφραση για το φιλοδώρημα. Κάτι μικρό,  "kitu kidogo" και στα Σουαχίλι, ενώ, τυπικά, μένουν στο  γαλλικό οι γαλλόφωνοι της Ακτής του Ελεφαντοστού, Cote d' Ivoire.

Πιείτε κάτι. Μικρό, kitu kidogo. Καταπιείτε περισσότερα. Είτε πρόκειται για  μικρό καφεζίνο' στην Βραζιλία, για ένα μικρούλι cahwee στα αφρικάνικα Σουαχίλι, για λίγη βραδινή σούπα στην Τουρκία, ή για κανένα κεφαλάκι ψαριού στην Τσεχία, το «κάτι τις» πάντα άνοιγε δρόμους προς την εξουσία - γι' αυτό άλλωστε οι πολιτικοί είναι εκεί, όπως κι οι τραπεζίτες ή οι κλέφτες τραπεζών, για τον ίδιο λόγο, που τόσο αφοπλιστικά εξήγησε στον δικαστή ο δικαζόμενος πιστολέρο ληστής τραπεζών, στο Far West: 'that's where the money is, judge!'

Όλοι στην ίδια...παλάμη γης, lapu, ζούμε.

Τίτος Χριστοδούλου!